Ποια ιστορία να σας πρωτοπώ; Να σας µιλήσω για την Ιωάννα που θέλει να γκρεµίσει τις φυλακές; Γιατί «ούτε στη δολοφόνο δεν αξίζει αυτό που ζούµε». Ή για τη Μιλένα τη χορεύτρια που ερωτεύθηκε έναν άντρα που την ήθελε απλώς για βαποράκι; Εκείνη πιάστηκε και αυτός εξαφανίστηκε. Ή να σας πω την ιστορία της Ελένης της ισοβίτισσας που είναι 12 χρόνια στο κελί – 12 καλοκαίρια, 12 χειµώνες – και αγριεύει ακόµη την ώρα της καταµέτρησης. Γιατί «δεν µπορεί να είσαι µόνο ένας αριθµός». Ή µήπως για τη Μαριάνθη που πιάστηκε πρόσφατα µε 2 γραµµάρια χασίς και πήρε ισόβια από το δικαστήριο του Αιγαίου! Ισόβια, ναι! ∆ικαστής δεν είµαι αλλά 2 γραµµάρια χασίς (άντε και άλλα 12 και 14 γραµµάρια ηρωίνης που έδωσε σε συγκατηγορούµενές της, όπως λέει η Αστυνοµία) δεν µπορούν να πληρώνονται µε ισόβια. Τουλάχιστον όχι στην Ευρώπη.

Ποια ιστορία λοιπόν να σας πω;

Μπαίνοντας ξηµέρωµα στις φυλακές του Ελεώνα – από το έλεος και όχι από την ελαία – ζήτησα πριν από όλα να επισκεφθώ την πτέρυγα µε τις µητέρες. Είχα ακούσει ότι εκεί θα βρω στα κελιά γυναίκες να κοιµούνται αγκαλιά µε τα µωρά τους. Στον προθάλαµο πριν από τα κελιά ο τοίχος είναι ένα δάσος µε ελάφια, νεράιδες, ξωτικά και πριγκίπισσες. Απέναντι είναι ο γαλάζιος βυθός. Με γοργόνες, ψαράκια και αστερίες. Και ανάµεσά τους ένα παρκάκι µε πλαστικό γκαζόν και µια τηλεόραση κρεµασµένη ψηλά για να βλέπουν τα πιτσιρίκια την Ντόρα, την µικρή εξερευνήτρια. Είκοσι επτά παιδιά - 24 µητέρες, ανάµεσά τους και 5 εγκυµονούσες. Η παρουσία ενός άντρα είναι εδώ πράγµα σπάνιο. Και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι γυναίκες είναι. Ο Αουρέλιο θέλει αγκαλιές. Η µητέρα του η Αρίνα από τη Λετονία πιάστηκε όταν ήταν έγκυος να φέρνει ναρκωτικά από την Τουρκία. Στο ίδιο κελί και η Ευαγγελία. «Αµεση συνέργεια σε φόνο». Ο Αγγελος το µωρό της – που όταν δεν είναι στις φυλακές είναι στο Παίδων στο Καρδιολογικό – ψάχνει το στήθος της και εγώ φεύγω από το κελί 1. ∆ίπλα είναι µια Αφγανή µε τα τρία παιδιά της. «Παράνοµη είσοδος στη χώρα». Μετά Τσιγγάνες µωροµάνες. Μετά δυο µητέρες από την Αλβανία. Ξανά Τσιγγάνες. Κλοπές - ναρκωτικά - κλοπές - ναρκωτικά.

Πού και πού ένας φόνος και ένα οικονοµικό έγκληµα. Μια ξένη - µια Ελληνίδα. Τρικόσιες εξήντα γυναίκες – 360 ιστορίες.

Εχουν περάσει τρεις εβδοµάδες από την «έξοδό» µου από τις φυλακές αλλά οι εικόνες δεν λένε να µε εγκαταλείψουν.

Κάποιες ιστορίες επιστρέφουν σαν σφυριές. Και κάποιες άλλες µε καλούν ακόµη να τις ερµηνεύσω.


«Εκαναν αυτοκάθαρση στο πρόσωπό µου»

Η εικόνα που θυµάµαι για την Κωνσταντίνα Μπουρµπούλια είναι από τη µεταφορά της από το αεροδρόµιο στις φυλακές. Μια µεγάλη ποµπή από µηχανές, περιπολικά, τζιπ µε φιµέ τζάµια. Η δικαστής του «παραδικαστικού» αντιµετωπιζόταν πάντα ως σταρ. Στις φυλακές είναι βοηθός νοσοκόµα. Τη µέρα που τη συνάντησα δεν φορούσε ποδιά αλλά φούστα και τακούνια. Ηταν Τετάρτη, είχε επισκεπτήριο και ήθελε να εµφανιστεί περιποιηµένη στους ανθρώπους της
Είναι µέσα 4 χρόνια. Το κρεβάτι της είναι στην πάνω σειρά.

Η φυλακισµένη δικαστής για το «παραδικαστικό» Κωνσταντίνα Μπουρµπούλια προτιµά να βλέπει ταβάνι παρά τα σίδερα των άλλων κρεβατιών. Στο κοµοδίνο της είναι στριµωγµένα βιβλία, πακέτα µε τσιγάρα και ένας παχύς δικαστικός φάκελος. Ενα «γυναικείο µυθιστόρηµα» κάνει βόλτα στα χέρια της. Πρωταγωνιστεί µια γυναίκα που τα έχει όλα. Χρήµατα, δόξα, δύναµη, συζύγους, εραστές. Αναζητά όµως κάτι ακόµη. Να νικήσει τον χρόνο και να µείνει όµορφη.

Πόσο συχνά ένας δικαστής µπαίνει στη φυλακή;

Νοµίζω ότι αποτελώ παγκόσµια εξαίρεση!

Το είχατε σκεφτεί ποτέ;
Ούτε στους χειρότερους εφιάλτες µου.

Τι είπατε όταν σας πιάσανε στη Γαλλία;

Τι να πω; Με βάλανε σε ένα λευκό κελί άδειο. Ούτε παράθυρο ούτε τίποτα. Αν χρειαζόµουν κάτι έπρεπε να κάνω νοήµατα µε τα χέρια σε µια κάµερα που υπήρχε στην οροφή.

Εσείς είχατε στείλει πολύ κόσµο στις φυλακές;

Είχα στείλει, ναι. Θεωρώ όµως ότι είχα αποδώσει το δίκιο.

Τώρα πια, γνωρίζοντας τι σηµαίνει φυλακή, θα ήσασταν πιο ελαστική;

Μα ως ανακρίτρια ήµουν ελαστική. Από τις 400 υποθέσεις που είχα χειριστεί, είχα προφυλακίσει 30, 40 άτοµα.

Ξέρετε τι λένε οι παλιοί κρατούµενοι; Οι δικαστές να ζουν υποχρεωτικά ένα διάστηµα στις φυλακές για να ξέρουν µετά πού στέλνουν τον κόσµο.

Στη Γαλλία γίνεται. Και πραγµατικά λειτουργεί, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που για ψύλλου πήδηµα µπαίνουν φυλακή.

Πώς σας αντιµετωπίζουν οι συγκρατούµενές σας;

∆υστυχώς και µέσα στη φυλακή δεν κατάφερα να χάσω την ιδιότητα της δικαστού. Οταν έρχεται µια κρατούµενη να µου εµπιστευτεί την υπόθεσή της, τη βλέπω δικαστικά. ∆εν έχω καταφέρει να τη δω λίγο πιο ανθρώπινα.

Πώς είναι να ζεις µέρα και νύχτα 4 χρόνια τώρα σε έναν θάλαµο γεµάτο µε γυναίκες;

Για µένα που είχα πάντα δίπλα µου έναν άντρα, ήταν παράξενο. ∆εν είχα φίλες, αλλά τελικά έµαθα να ζω µε γυναίκες. Και µου αρέσει. Εχω δει τη θετική πλευρά της φυλακής. Εχω κάνει πολλή αυτοκριτική, γιατί θεωρώ ότι είχα καβαλήσει ένα καλάµι, είχα µια έπαρση. Και αναθεώρησα πολλά πράγµατα. Ωρες ώρες λέω «µήπως είναι καλύτερα εδώ;». Αλλωστε τη φυλακή την έχουµε µέσα µας. Τα κάγκελα δεν µπορούν να µας περιορίσουν. Ούτε την ψυχή ούτε το µυαλό.

Την πατάνε πιο εύκολα οι φτωχοί από τους πλούσιους;

Σαφώς. Εχετε δει καµιά πλούσια εδώ µέσα; Τόσα σκάνδαλα έχουνε γίνει, έχει µπει κανένας µέσα; Εσείς δεν είστε πλούσια;
∆εν θεωρώ ότι είµαι πλούσια. Είµαι από αστική οικογένεια. Οχι µεγαλοαστική. Ο πατέρας µου και ο παππούς µου ήταν γιατροί, ο άλλος µου παππούς δικαστής. Αυτή ήταν η κοινωνική µου τάξη.

Ποιοι την πατάνε λοιπόν; Οσοι δεν έχουν καλούς δικηγόρους; Ή µάλλον όσοι δεν έχουν δικτυωµένους δικηγόρους;

Ναι, όσοι δεν έχουν δικτυωµένους δικηγόρους ή δεν έχουν σωστές γνωριµίες και δεν κινούνται πλαγίως και υπογείως.

Πόσες από αυτές τις γυναίκες θα επιστρέψουν στη φυλακή;
Ενα µεγάλο ποσοστό, γιατί δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για επανένταξη. Από τις 100 κρατούµενες ένα 10% έχει σκεφτεί τι έκανε και πώς θα ξεφύγει. Το υπόλοιπο 90% απλώς περιµένει να τελειώσει η ποινή.

Τι τίτλο θα δίνατε στην υπόθεσή σας;

Θα το πω, παρότι έχω κι άλλη εκκρεµότητα και δεν θα αρέσει. Στο πρόσωπό µου έκανε την αυτοκάθαρσή του ένα ολόκληρο δικαστικό σώµα.

∆εν µου λέτε «είµαι αθώα».
Είµαι αθώα. Λάθη έχω κάνει. Αλλά αυτά που µου καταλογίζουν, όχι, δεν τα έχω κάνει.Και νοµίζω ότι όποιονδικηγόρο και να ρωτήσετε έξω, αν ήµουνα από τους δικαστές που πληρώνονταν, θα σας πουν όλοι «όχι,δεν ήτανε». Μπορεί να ήµουν πάρα πολύ κοινωνική.

Να σας άρεσε η µεγάλη ζωή.
Πώς τοεννοείτε; Αν θεωρείτε µεγάλη ζωή να βγαίνεις µιαφορά τον µήνα έξω και να σου αρέσουν τα ταξίδια χωρίς πολυτέλεια, απλώς για να γνωρίσεις τον κόσµο, αν αυτό είναιµεγάλη ζωή, πείτε το και έτσι.

Αν ήταν εκπαιδευτικό ταξίδι και αύριο βγαίνατε,τι θα αλλάζατε στις φυλακές;

Θα άλλαζα την ιατρική περίθαλψη, η οποία είναιυποτυπώδης.

Θα είχα πιο πολλούς ψυχολόγους και περισσότερα επιµορφωτικά προγράµµατα. Κι όταν θα βγω, γιατί κάποια µέρα θα βγω, θα έρχοµαι για να βοηθάω αφιλοκερδώς τη φυλακή. Να διδάσκω Αγγλικά ή να δίνω νοµικές συµβουλές σε κρατούµενες που δεν έχουν χρήµατα.


«Εδωσα εξετάσεις µε χειροπέδες»

Η Σοφία δεν θέλει ναµιλήσουµε καθόλου για το «έγκληµά» της. Το ραντεβού µας ήταν στη βιβλιοθήκη της φυλακής. Η µάλλονστη βιβλιοθήκη της!

Αυτή την έστησε. Εναν χρόνο περίµενε µέχρι το συµβούλιο της φυλακής να της δώσει την έγκρισή του. Και όταν η βιβλιοθήκη άρχισε να γεµίζει, η Σοφία σταµάτησε να είναι το αγρίµι. Γράφτηκε στο σχολείο, έδωσε εξετάσεις – µε χειροπέδες βέβαια –, µπήκε στο Λύκειο και σιγά σιγά ξέχασε τις σκοτεινές µουσικές και τα µαύρα δερµάτινα που συνόδευαν τις αταξίες της.

Τώρα ο στόχος της είναι να σπείρειόσο περισσότερα βιβλία µπορεί στους θαλάµους της φυλακής.Κάθε κρατούµενη είναι για αυτήν και έναδιαφορετικό στοίχηµα. Να της δώσει το σωστό βιβλίο που θα την κρατήσει. Να την πάει σε νέους κόσµους. Να τη µυήσει στον κόσµο της Σοφίας.

Εσύ είσαι λοιπόν η περιβόητη Σοφία;
Περιβόητη; Ολοι µιλούν για τη Σοφία της βιβλιοθήκης.
Αυτό εννοείται! Τότε, ναι, ίσως και να είµαι περιβόητη. Το βιβλίο έχει γίνει το ναρκωτικό µου.

Πόσα χρόνια είσαι εδώ;
Πέντε. Τα έχεις βρει µε τον εαυτό σου;
Τον αγαπάω. Και µε τα λάθη σου;
Εννοείται. Μέσα από τα λάθη µου αγάπησα τον εαυτό µου. ∆εν θα τα ξαναέκανες όµως.
Οχι όλα. Αν µε ρωτήσεις αν το µετάνιωσα, θα σου έλεγα ότι δεν έχω µετανιώσει για κάτι. Απλά τότε ενεργούσα µε θυµό και οργή.

Και τώρα ο κόσµος σου είναι τα βιβλία;
Τώρα ο κόσµος µου είναι η Σοφία. Υπάρχει κι ένα ωραίο βιβλίο, «Ο κόσµος της Σοφίας». Το έχεις διαβάσει;

Αλίµονο! Πώς θα ήµουν η περιβόητη Σοφία της βιβλιοθήκης αν δεν είχα διαβάσει τον «Κόσµο της Σοφίας»; Πόσα βιβλία έχει η βιβλιοθήκη;
7.500. Από πολιτικά µέχρι ερωτικά;
Ερωτικά όχι, αισθηµατικά ναι. Τι κάνει αλήθεια µια γυναίκα µε τα ερωτικά της στη φυλακή;

Τα παγώνει. Ξεχνάει ότι είναι γυναίκα;
Οχι, αλίµονο. Πρέπει όµως να παγώσει ορισµένα αισθήµατα. Ενα τηλέφωνο δεν µπορεί να σε καλύψει. ∆εν έχεις την επαφή. Αυτό δεν είναι η ουσία; Η επαφή, το άγγιγµα. Είχαν πει ότι θα κάνουν διαµερίσµατα για να µπορούν οι φυλακισµένοι να συναντούν τους ανθρώπους τους.
Είχαν πει... όπως το λέτε. Θα ήταν πολύ µεγάλο βήµα, αλλά δεν θα το επιτρέψουν. Ετσι νοµίζω.

Και µόλις βγεις από εδώ;
Εχω πολλά σχέδια. Μου αρέσει πολύ η ζαχαροπλαστική. Χθες άνοιξα πενήντα φύλλα για µπακλαβά! Στόχος µου είναι ο Χρυσός Σκούφος, και θα τον πάρω! Οπως είπα ότι θα τελειώσω το σχολείο µε 20 και τα κατάφερα.

Με χειροπέδες έδινες κι εσύ εξετάσεις;
Γυµνάσιο πήγα µέσα στη φυλακή. Εξετάσεις όµως, ναι, µε χειροπέδες. Φέτος γράφτηκα στο 3ο Λύκειο Θηβών. Το σχολείο είναι η όαση, τρία λεπτά από την κόλαση! Η κόλαση πού είναι;
Οταν περνάς το πράσινο µίλι, που λέω εγώ. Οταν ανοίγει η πόρτα για να µπεις στις πτέρυγες. Εκεί είναι η κόλαση.
«Θα µετράει για την ποινή το σχολείο»

Τις µέρες που µπήκα στις φυλακές ήταν γιορτές. Ο Χάρης Καστανίδης είχε µόλις ανακοινώσει τη διαγραφή των πειθαρχικών. Οι περισσότερες λοιπόν ήταν χαρούµενες. Αλλά δεν είναι µόνο αυτό το αίτηµά τους. Στο σχολείο της Φυλακής ο Κλήµης Πυρουνάκης και οι 25 µαθήτριές του έχουν το δικαιότερο αίτηµα. Οσες παρακολουθούν µαθήµατα στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας να έχουν τα ίδια ευεργετήµατα µε τις κρατούµενες που δουλεύουν στην κουζίνα ή στο φαρµακείο. Για έναν µήνα δηλαδή παρακολούθησης στο σχολείο να κερδίζουν 30 µέρες και όχι 18 µε 20 όπως συµβαίνει µέχρι σήµερα. «Ρώτα τον υπουργό αν θα το αλλάξει», µου παρήγγειλαν οι κρατούµενες και εγώ τους υποσχέθηκα γρήγορα µια απάντηση: «Το αίτηµα των κρατουµένων που φοιτούν στα Σχολεία ∆εύτερης Ευκαιρίας για ευεργετικό υπολογισµό της µιας ηµέρας φοίτησης προς δυο ηµέρες έκτισης ποινής είναι εύλογο», µου δήλωσε ο Χάρης Καστανίδης και µε διαβεβαίωσε ότι το υπουργείο του ήδη επεξεργάζεται τον τρόπο θεσµοθέτησης «για να ανταµειφθεί ο ζήλος και ο κόπος αυτών που ανοίγουν ένα παράθυρο στη γνώση, στον κόσµο και την επανένταξη». Ο Κλήµης και τα κορίτσια του νίκησαν (µάλλον).